Rosanda, princesha e Prizrenit dhe tre kalorësit e huaj
Asnjëherë deri atë ditë, që prej kur botën e kishte krijuar Perendia, nuk kishin parë bukuri më të mrekullueshme se ajo e Rosandes, motra e princit Leka i Prizrenit: bukuria e saj nuk mund të ishte aqë fatale ! As turqit e as të krishterët nuk kishin parë bukuri në mënyrë aqë të përsosur.
Asnjë muslimane e hieshme që ti verbonte sytë, asnjë vllahinjë e këndshme, asnjë grua latine nuk mund të krahasohej me bukurinë madheshtore te Rosandes, princeshës së Prizrenit.
Deri në moshën pesmdhjet vjeçare virgjëresha ishte rritur në botën e saj, e mbyllur gjithëmon në pyrg dhe nuk dilte kurrë, as diten as naten. Mirëpo zëri ishte perhapur për bukurin e saj edhe deri në Prilep, qytetin e bardh ku sundonte Marko Kraleviç.
Princi i ri kishte dëgjuar lavdata të shumta për Rosanden, princeshën e Prizrenit: ai mendonte se, kjo do ishte një bashkshorte e denjë për të. Leka, edhe ai do ishte një mik që do ti pelqente Markut: do të pinin me të së bashku vërë të bujshme dhe do ndrronin llafe të kajshme.
Marko e thrret motren e vetë: -Moter, hyp në kull dhe sillmi kallqikët e rrobat dhe armët më të mirat nga arka se, sot do shkoj në Prizren të kërkoj për martes motren e princit Leka, Rosanden e bukur. Dhe nëse pranohëm nga princi Leka, këtu do ta sjelli me vete Rosanden.
Shkon me vrap motra e Markut, hyp në kull dhe ia jep veshjet dhe armët e shkelqyeshme.
Trimi i veshi rrobat e çmuara prej veluri, togun e vuri deri ne vetlla, i mbathi shputat e pelqyeshme, ngjeshi shpaten me dorëz prej ari dhe nga shtalla i sollen kalin të pajisur me një shal te pasur me lëkur prej linksi, ia ngjiti frenat dhe bëhej gati të shalonte kalin.
I thirri sherbtorët që t'ia sjellin dy knata vërë, një për veti e tjetrin për Sharanin e tij që të perballoje rrugëtimin e gjatë.
Hipur mbi kali Marko kaloi fushat e Prilepit, pas vetes la male e lugina dhe arrijti në fushën e Kosovës. Dhe kur arrijti tek rruga që qonte kah Mitrovica, kthehet dhe merrë rrugën për tek Milloshi, i vllaznuar prej kohësh më te si vlla prej një nënës.
Princi Millosh e kishte parë nga largë prej kullave te tij te larta, iu thotë rojeve që t'ia hapin dyert dhe sherbtoret shkojnë ia hapin deren. Milloshi i del perpara mikut tij të dashtun, pasi pershendet me të, bëhët gati ta qoje nê kullen e tij por, Marko e ndalet, i thotë jo Millosh se, sot nuk t'kam ardhur për neje por për një rrugëtim.
-A e njëh ti ndoshta princin Leka të Prizrenit ?
Motra e tij, thojnë se është shumë e bukur: asnjë vashë, as Bila e maleve nuk krahasohen me të ! Ne treve po na permendin, si te famshëm në mesin e triumave tjerë, edhe jemi ende që te tret të pa martuar, tjerët që s'vlejnë fare kanë sot familje, pse edhe ne mos të kerkojmi fatin e të martohëmi ?
Pra nisemi, shkojmi bashkë edhe tek Rela në Rashkë, lidhjet tona dhe fatet tona janë te pa kputshme, shko shpejtë bëhu gati, veshe kostumin e bukur, merrë me vete unazen e arit për virgjëreshën dhe nisemi për në Prizren, te marrim me vete edhe Relen me skifterin e tij që Leka, të na shohi prej së largu ku pastaj Rosanda e bukur e ta zgjedhi njërin prej ne treve, cili do jete burri i saj, dy te tjerët do bëhën kumbar dhe percjellësit e nuses.
Milloshi e priti me gëzim propozimin e Markut dhe u ngut mënjëherë te bëhëj gati për rrugëtim.
Kur trimi u bë gati, ia sollen Kranishin, kalin e tij te shpejtë e Marko i piu dy kupa vërë, e zbrazi njërën e tjetren ia dha kalit të tij dhe u nisen.
Dy kalorësit shalonin fushës së Mitrovicës dhe drejtohen kah Novi Pazari, e pershendesin Relen që jetonte buzë vaut të Rashkës. Rela posa i pa, vrapoi me gëzim që ti takonte, deshi ti ftonte në kull por, Marko kundërshton, ia bëri me dije Reles që të vishej për rrugëtim, duhej te shkonin pas tyre dhe pas pak Rela kthehet i veshur për mrekulli, cila virgjëresh do i kundershtoje këta tre trima te pa shoqë ?
Që te tre trimat moren rrugën bregut të Kolashinit dhe arrijtën më në fund në Prizren, lartë mbi shkëminjë dukej kalaja e princit Leka.
Princi Leka i kishte parë që nga largë tre kalorësit prej kalas së tij, dhe posa vrejti se ishin tre princa te ardhur nga serbia, filloj të shqetsohej.
Megjithatë, thirri rojët që t'ua hapin dyért e kalas. Trimat e panjohur posa hyrën brenda kështjelles, princi Leka i'u doli në pritje duke i pershendetur dhe sipas tradites, i pranoj në sallonin e kulles së tij.
Marko mbeti i habitur kur pa shkelqësin brenda pallatit të princit Leka, me pamje aqë madheshtore mbetyi i shtangur, salloni ishte i shtruar me një tapiseri te çmuar, divani i mbuluar me velur, e gjithë salla shkelqente prej ari e mendafshi, mbi mure stoli te ndryshme si dhe armë për krenari te punuara bukur, karrikat ishin te punuara bukur e të mveshura me argjent, kupat e mbushura me vërë e të vendosura mbi një tavolin te gjatë për pritjen e miqëve.
Kupa e floririt vëndosur në skajin e tavolines deftonte karriken e të zotit të shtëpis, princit Leka, ishte kupa e tij e nderit për festa në prani te te ftuarve e miqve të tij.
Marko kurrë nuk kishte parë diçka të ngjajshme dhe pas pak, Leka i ftoi trimat që të zënin vendë: sherbtorët e shumtë iu sollen kupa te mbushura me vërë plotë, por së pari i mbushën kupen princit Leka. Festimi zgjati shtat ditë rreshtë: shpeshëherë Marko i pyeste vllëzërit e tij me bishtë syri, nuk dinin se si t'ia hapin biseden për motrene Lekes që rrinte e mbyllur në kullen e lartë, jo largë tyre, por trimat e ulur shikonin me sy për toke.
Duke e parë që as Rela e as Milloshi nuk guxonin të hapin këtê bised, arsyen e ardhjes së tyre në kullat e Lekes, më në fund Marko iu drejtua te zotit të shtepisë.
- ô Princ Leka, ka ditë me rradh që ju na keni hapur deren dhe treguar mikpritje bujare ndaj neve: konaku i juaj është mbretnor e vëra e kajshme mirëpo në biseda që patem gjatë këtyre ditve, asnjëherë as nuk të shkoj mendja te na pyesish arsyen e ardhjes sonë në këtë kull.Pritnja me padurim ndonjë pytje prej gojes suaj që te na hapi edhe ne gojen që do t'na mundsonte t'jua spjegojmi qellimin e vizites sonë por ju nuk na pyetet fare.
I mësuar sipas rregullave të traditave te urta, princi Leka i'a kthenë pergjigjien Marko Kraleviçit: Marieviko Kraleviç e ju vojvod bujar, do më takonte që t'ua shtroja një pytje të ngjajshme, mua, që prej shumë kohësh kam patur deshirën të jeni te ftuarit e mi ?
Asgjë më e shtrentë nuk është për mua se sa te kuvendoj me burra aqë te mdhenjë, te flasim për gjëndjen e vëndit dhe të sigurohëm që paqa të mretnoje rreth pronave tuaja ?
Më vonë shpresoj t'jua kthej këtë vizit dhe se mikpritja nga ana ime tregon rrespektin qe kam per ju.
Për disa çaste Marko kishte mbetur i heshtur dhe në fund iu pergjigj: sa i përketë punëve tjera, nuk ka kurrfarë shqtsimi ô princi Leka, mirëpo ne kemi ardhur për folur për tjëra punë, dhe do t'jua thëmë tani pa rrotlla !
Njëmij thënje kanë ardhur deri tek ne për bukurin e motres suaj, viergjëreshës Rosanda.
As Turkia e as shtatë mbretnit krishtiane nuk kanë bukuri që i afrohët Rosandes.
As ne tre vëllezrit nuk jemi dhendur të pa njohur: ne erdhem ô princ Leka, t'jua kerkojmi dorën e motrës suaj !
Te tret jemi te lirë e te pa martuar, njëri prej ne treve do të bëhêt i fejuari i Rosandes, dy te tjerët do të bëhën kumbar dhe krushqi të nusës dhe përgjithëmonë do ju mbetemi të lidhur përmes të kësaj martese të perjetshëm !
Në këto fjalë Leka ngriten vetullat e princit Leka !
-Ta lëmi këtë punë ô vojvod Marko- i thotë ai: mos u nxito fare ta nxjerrish unazen e fejeses e as të më ngritni kupen e aliancës. Se një lidhje familiare me ju do më ishte e çmuar dhe nuk kisha pritur asgjë më tepër nga Perendia se ky kusht me vlerë: mirëpo ta kam borxh një hollësi.
Padyshim se bukuria e motrës sime është e mrekullueshme dhe nga kjo anë, lavdatat s'kanë qka shtohën: mirëpo sjelljet e motres sime janë të pa pritura e me therrëse, pa rrespekt për vëllaun e saj, ajo nuk njehë frena nga askushi, preveç, Perendisë !
Deri sot shumëkushi është ardhur këtu për tê kërkuar dorên e saj por secili prej tyre janë larguar të plagosur në shpirtë, edhe se vëllau i saj ka perjetuar plotë trubullira.
Qe pra se, për këtë shkak nuk po guxoj ta preki unazen e fejeses.
Se, nëse Rosanda do ta rrefuzoje kërkesen tuaj, si do të mbetet paqa mes nesh ?
Në këto fjalë, Marko u mundua ta mbaje gazin nga një qeshje si në mjegull: kjoftê e bekuar nëna jote ô princ Leka, - thotë ai, çka sundon ti mbi një vendë aqë te madh e nuk ke kurrfarë sundimi mbi motrenb tuaj ?
Për perendinë dhe besimin, po te isha vëllau i saj dhe në Prizrenin e bardh ajo do te perpiqej të mos më bindej, me këtë shpat do i'a kisha prerë dy krahët, dhe nuk do ia kisha ruajtur as sytë e ballit, ô princ Leka, pra nëse ti nuk guxon të prijsh pa e konsulltua motren tuaj, shko nê kull t'saj, thirre, që të vien ajo vetë: ndoshta ajo kurrë s'ka parë në zgjedhjet e saj princa të lirë si ne tre, ta zgjedhi ajo cilin preferon nga ne tre, dy te tjerët do ta pranojnë vendimin e rosandes pa asnjë fjalë: percjelles dhe kumbar të saj do bëhën dhe pergjithëmonë besnik !
Leka ngritet më në fund pa asnjë fjalë: hyp në kullen e bardh dhe i thotë motrës.
ôj motra ime, bukuri e lakmueshme, zbrit me vëllaun tuaj e zgjidhe ti vetë mes tre trimave bujar, bashkëshortin tuaj të jetës.
Tre princa serbë ju presin, te dallueshëm e te famshëm: asnjëri prej tyre nuk do jet i pa denjë ndaj teje, asnjë miqësi e nder për vellaun tuaj nuk do gjindej dot !
Rosanda iu pergjigj: kthehu pranë vojvodve tû- lajmroji se do vij së shpejti.
Leka kthehët në kull dhe ua kthenë princave serbë pergjigjien e Rosandes. Ata e prisnin ulur në od kur, një zhurmë e hapave të lehtë u dëgjua në hyrje, ishte një grup vajzash të bukura ku në mesin e tyre, shkelqente Rosanda.
Rrobat e saja shkelqenin sa edhe muret e sallonit shëndrrisnin: por e harronin shkeqësinë e veshjes kur e shifnin bukurin e saj me një pamje te mrekullueshme !
Te prekur nga admirimi të tre princat mbeten pa fjalë. Marko para disa ditesh e kishte parë Bilen e maleve te verdha: ishte miqësuar me të, sa që ishte bërë si vëllau i saj, por qe tani trimi që asnjëherë nuk iu kishte hjekur dyshimi mbi veten e tij, para Rosandes trubullohet dhe i humbi besimi ne vete nga frika. I palevizshëm si Marko kishte mbetur edhe Milloshi e Rela, i kishin ulur sytë për toke.
Duke ndie këtë heshtje ku asnjëri prej trimave nuk guxonte të hapte gojen, princi Leka më në fund e mori fjalen: E dashtuna motër- thotë ai- zgjidhe në mesin e këtyre tre vojvodve, e ëmnoje cilin prej tyre e preferoni.
Nëse guximin e një heroit të famshëm e admironi, i cili korri fitore në njëzet dyluftime, zgjidhe Markon dhe percille atë në Prilep, kullat e tija te bardha.
Nëse bukuria për një trim të terhjek, zgjidhe Milloshin e percille në kullat e tij, se virgjëreshat tjera do gjelozohen në ty, por nese eleganca e reles të pelqen më shumë në sytë e tuaj, percille Relen në kullat e tij në Novi Pazar, me knaqsi vendi i tij do ta priste në bukuri si e jotja !
Pasi që leka e perfundoi fjalimin, Rosanda i rrahi fuqishëm shuplakat e duarve: Zot rujana- thirri ajo fuqishëm !
Mundohem të kërkoj në mendjen time se, si është e mundur që vëllau i imi, të cilit Prizreni ia ka besuar sundimin, si ka mundur princi Leka, vëllau imi, perveç nëse e kanë lën mendët, ose ndonjë magji e zezë ia ka trubulluar arsyejen, si ka mundur të më bëjë një propozim te till ?
Preferoj të rri në Prizren, në mbretnin tonë të trasheguar derisa të më dalin thinjat e bardha, se sa te shkoj atje në Prilep, e të degjoj me veshet e mi, të mê thrrasi: gruaja e Markos !
Marko është sherbtor i Turqve, ai lufton në rradhet e tyre: nuk do të lexohet kurrë emri i tij mbi varrë e as këngët populli nuk do ia këndoje në varrimin e tij !
Mendove se motra jote, ô Lekë, do ta mbaje emrin e një vasali të Turqve ?
Mirëpo e kuptoj se, vlerat heroike të Markos ti kanë verbuar sytë dhe deri diku, faji yt falet.
Por, për mua, është i pafalshëm propozimi që më keni bërë për vojvoden Millosh për të cilin iu thuren bukuri e lavdrata....
Mos keni harruar se, fjalët kanë dalur gjithkahë se ky luftëtar është i biri i një peles arabe, gjithashtu edhe Kraniçi, është nëna e këtij trimi !
Tregohët se e kanë gjetur, ende foshnje, duke thithur gjinjët peles: dhe se, vetem prej tamlit të peles i ka ardhur kjo forcë që ka sot.
Kurse Rela, që të ka pelqyer, sipas gjykimit tuaj, ky është kulmi i të gjithave: Lute Zotin, që gjuha jote mos t'bëhët memece, si ke mundur të mi thuash këto fjalë ?
Pyete këtë Relen, ô Lekë, cila është familja e tij, cili stergjysh ia ka dhân emrin e tij ?
Për mua, do ti tham: ai është një kopil i gjetur duku në rrugët e Novi Pazarit !
Një bohemiane e mori dhe e rriti: vlerat e tij janë të po kësaj race !
Qe pra, ô vëlla, se per çfarë arsyeje i rrefuzoj këta tre burra.
I thotë këto fjalë Rosanda dhe doli nga oda duke i lën tre luftëtarët e huaj te mbuluar me turp e sytë zjarrë nga zemrimi.
Mirëpo papritmas, i prekur si një flakë e ndezur Marko ngritet në këmbë, hidhet dhe e kap një shpatë të mreht nga trofet nga muri, bëhët gati t'ia pret kokën Lekës !
Asnjëherë deri atë ditë, që prej kur botën e kishte krijuar Perendia, nuk kishin parë bukuri më të mrekullueshme se ajo e Rosandes, motra e princit Leka i Prizrenit: bukuria e saj nuk mund të ishte aqë fatale ! As turqit e as të krishterët nuk kishin parë bukuri në mënyrë aqë të përsosur.
Asnjë muslimane e hieshme që ti verbonte sytë, asnjë vllahinjë e këndshme, asnjë grua latine nuk mund të krahasohej me bukurinë madheshtore te Rosandes, princeshës së Prizrenit.
Deri në moshën pesmdhjet vjeçare virgjëresha ishte rritur në botën e saj, e mbyllur gjithëmon në pyrg dhe nuk dilte kurrë, as diten as naten. Mirëpo zëri ishte perhapur për bukurin e saj edhe deri në Prilep, qytetin e bardh ku sundonte Marko Kraleviç.
Princi i ri kishte dëgjuar lavdata të shumta për Rosanden, princeshën e Prizrenit: ai mendonte se, kjo do ishte një bashkshorte e denjë për të. Leka, edhe ai do ishte një mik që do ti pelqente Markut: do të pinin me të së bashku vërë të bujshme dhe do ndrronin llafe të kajshme.
Marko e thrret motren e vetë: -Moter, hyp në kull dhe sillmi kallqikët e rrobat dhe armët më të mirat nga arka se, sot do shkoj në Prizren të kërkoj për martes motren e princit Leka, Rosanden e bukur. Dhe nëse pranohëm nga princi Leka, këtu do ta sjelli me vete Rosanden.
Shkon me vrap motra e Markut, hyp në kull dhe ia jep veshjet dhe armët e shkelqyeshme.
Trimi i veshi rrobat e çmuara prej veluri, togun e vuri deri ne vetlla, i mbathi shputat e pelqyeshme, ngjeshi shpaten me dorëz prej ari dhe nga shtalla i sollen kalin të pajisur me një shal te pasur me lëkur prej linksi, ia ngjiti frenat dhe bëhej gati të shalonte kalin.
I thirri sherbtorët që t'ia sjellin dy knata vërë, një për veti e tjetrin për Sharanin e tij që të perballoje rrugëtimin e gjatë.
Hipur mbi kali Marko kaloi fushat e Prilepit, pas vetes la male e lugina dhe arrijti në fushën e Kosovës. Dhe kur arrijti tek rruga që qonte kah Mitrovica, kthehet dhe merrë rrugën për tek Milloshi, i vllaznuar prej kohësh më te si vlla prej një nënës.
Princi Millosh e kishte parë nga largë prej kullave te tij te larta, iu thotë rojeve që t'ia hapin dyert dhe sherbtoret shkojnë ia hapin deren. Milloshi i del perpara mikut tij të dashtun, pasi pershendet me të, bëhët gati ta qoje nê kullen e tij por, Marko e ndalet, i thotë jo Millosh se, sot nuk t'kam ardhur për neje por për një rrugëtim.
-A e njëh ti ndoshta princin Leka të Prizrenit ?
Motra e tij, thojnë se është shumë e bukur: asnjë vashë, as Bila e maleve nuk krahasohen me të ! Ne treve po na permendin, si te famshëm në mesin e triumave tjerë, edhe jemi ende që te tret të pa martuar, tjerët që s'vlejnë fare kanë sot familje, pse edhe ne mos të kerkojmi fatin e të martohëmi ?
Pra nisemi, shkojmi bashkë edhe tek Rela në Rashkë, lidhjet tona dhe fatet tona janë te pa kputshme, shko shpejtë bëhu gati, veshe kostumin e bukur, merrë me vete unazen e arit për virgjëreshën dhe nisemi për në Prizren, te marrim me vete edhe Relen me skifterin e tij që Leka, të na shohi prej së largu ku pastaj Rosanda e bukur e ta zgjedhi njërin prej ne treve, cili do jete burri i saj, dy te tjerët do bëhën kumbar dhe percjellësit e nuses.
Milloshi e priti me gëzim propozimin e Markut dhe u ngut mënjëherë te bëhëj gati për rrugëtim.
Kur trimi u bë gati, ia sollen Kranishin, kalin e tij te shpejtë e Marko i piu dy kupa vërë, e zbrazi njërën e tjetren ia dha kalit të tij dhe u nisen.
Dy kalorësit shalonin fushës së Mitrovicës dhe drejtohen kah Novi Pazari, e pershendesin Relen që jetonte buzë vaut të Rashkës. Rela posa i pa, vrapoi me gëzim që ti takonte, deshi ti ftonte në kull por, Marko kundërshton, ia bëri me dije Reles që të vishej për rrugëtim, duhej te shkonin pas tyre dhe pas pak Rela kthehet i veshur për mrekulli, cila virgjëresh do i kundershtoje këta tre trima te pa shoqë ?
Që te tre trimat moren rrugën bregut të Kolashinit dhe arrijtën më në fund në Prizren, lartë mbi shkëminjë dukej kalaja e princit Leka.
Princi Leka i kishte parë që nga largë tre kalorësit prej kalas së tij, dhe posa vrejti se ishin tre princa te ardhur nga serbia, filloj të shqetsohej.
Megjithatë, thirri rojët që t'ua hapin dyért e kalas. Trimat e panjohur posa hyrën brenda kështjelles, princi Leka i'u doli në pritje duke i pershendetur dhe sipas tradites, i pranoj në sallonin e kulles së tij.
Marko mbeti i habitur kur pa shkelqësin brenda pallatit të princit Leka, me pamje aqë madheshtore mbetyi i shtangur, salloni ishte i shtruar me një tapiseri te çmuar, divani i mbuluar me velur, e gjithë salla shkelqente prej ari e mendafshi, mbi mure stoli te ndryshme si dhe armë për krenari te punuara bukur, karrikat ishin te punuara bukur e të mveshura me argjent, kupat e mbushura me vërë e të vendosura mbi një tavolin te gjatë për pritjen e miqëve.
Kupa e floririt vëndosur në skajin e tavolines deftonte karriken e të zotit të shtëpis, princit Leka, ishte kupa e tij e nderit për festa në prani te te ftuarve e miqve të tij.
Marko kurrë nuk kishte parë diçka të ngjajshme dhe pas pak, Leka i ftoi trimat që të zënin vendë: sherbtorët e shumtë iu sollen kupa te mbushura me vërë plotë, por së pari i mbushën kupen princit Leka. Festimi zgjati shtat ditë rreshtë: shpeshëherë Marko i pyeste vllëzërit e tij me bishtë syri, nuk dinin se si t'ia hapin biseden për motrene Lekes që rrinte e mbyllur në kullen e lartë, jo largë tyre, por trimat e ulur shikonin me sy për toke.
Duke e parë që as Rela e as Milloshi nuk guxonin të hapin këtê bised, arsyen e ardhjes së tyre në kullat e Lekes, më në fund Marko iu drejtua te zotit të shtepisë.
- ô Princ Leka, ka ditë me rradh që ju na keni hapur deren dhe treguar mikpritje bujare ndaj neve: konaku i juaj është mbretnor e vëra e kajshme mirëpo në biseda që patem gjatë këtyre ditve, asnjëherë as nuk të shkoj mendja te na pyesish arsyen e ardhjes sonë në këtë kull.Pritnja me padurim ndonjë pytje prej gojes suaj që te na hapi edhe ne gojen që do t'na mundsonte t'jua spjegojmi qellimin e vizites sonë por ju nuk na pyetet fare.
I mësuar sipas rregullave të traditave te urta, princi Leka i'a kthenë pergjigjien Marko Kraleviçit: Marieviko Kraleviç e ju vojvod bujar, do më takonte që t'ua shtroja një pytje të ngjajshme, mua, që prej shumë kohësh kam patur deshirën të jeni te ftuarit e mi ?
Asgjë më e shtrentë nuk është për mua se sa te kuvendoj me burra aqë te mdhenjë, te flasim për gjëndjen e vëndit dhe të sigurohëm që paqa të mretnoje rreth pronave tuaja ?
Më vonë shpresoj t'jua kthej këtë vizit dhe se mikpritja nga ana ime tregon rrespektin qe kam per ju.
Për disa çaste Marko kishte mbetur i heshtur dhe në fund iu pergjigj: sa i përketë punëve tjera, nuk ka kurrfarë shqtsimi ô princi Leka, mirëpo ne kemi ardhur për folur për tjëra punë, dhe do t'jua thëmë tani pa rrotlla !
Njëmij thënje kanë ardhur deri tek ne për bukurin e motres suaj, viergjëreshës Rosanda.
As Turkia e as shtatë mbretnit krishtiane nuk kanë bukuri që i afrohët Rosandes.
As ne tre vëllezrit nuk jemi dhendur të pa njohur: ne erdhem ô princ Leka, t'jua kerkojmi dorën e motrës suaj !
Te tret jemi te lirë e te pa martuar, njëri prej ne treve do të bëhêt i fejuari i Rosandes, dy te tjerët do të bëhën kumbar dhe krushqi të nusës dhe përgjithëmonë do ju mbetemi të lidhur përmes të kësaj martese të perjetshëm !
Në këto fjalë Leka ngriten vetullat e princit Leka !
-Ta lëmi këtë punë ô vojvod Marko- i thotë ai: mos u nxito fare ta nxjerrish unazen e fejeses e as të më ngritni kupen e aliancës. Se një lidhje familiare me ju do më ishte e çmuar dhe nuk kisha pritur asgjë më tepër nga Perendia se ky kusht me vlerë: mirëpo ta kam borxh një hollësi.
Padyshim se bukuria e motrës sime është e mrekullueshme dhe nga kjo anë, lavdatat s'kanë qka shtohën: mirëpo sjelljet e motres sime janë të pa pritura e me therrëse, pa rrespekt për vëllaun e saj, ajo nuk njehë frena nga askushi, preveç, Perendisë !
Deri sot shumëkushi është ardhur këtu për tê kërkuar dorên e saj por secili prej tyre janë larguar të plagosur në shpirtë, edhe se vëllau i saj ka perjetuar plotë trubullira.
Qe pra se, për këtë shkak nuk po guxoj ta preki unazen e fejeses.
Se, nëse Rosanda do ta rrefuzoje kërkesen tuaj, si do të mbetet paqa mes nesh ?
Në këto fjalë, Marko u mundua ta mbaje gazin nga një qeshje si në mjegull: kjoftê e bekuar nëna jote ô princ Leka, - thotë ai, çka sundon ti mbi një vendë aqë te madh e nuk ke kurrfarë sundimi mbi motrenb tuaj ?
Për perendinë dhe besimin, po te isha vëllau i saj dhe në Prizrenin e bardh ajo do te perpiqej të mos më bindej, me këtë shpat do i'a kisha prerë dy krahët, dhe nuk do ia kisha ruajtur as sytë e ballit, ô princ Leka, pra nëse ti nuk guxon të prijsh pa e konsulltua motren tuaj, shko nê kull t'saj, thirre, që të vien ajo vetë: ndoshta ajo kurrë s'ka parë në zgjedhjet e saj princa të lirë si ne tre, ta zgjedhi ajo cilin preferon nga ne tre, dy te tjerët do ta pranojnë vendimin e rosandes pa asnjë fjalë: percjelles dhe kumbar të saj do bëhën dhe pergjithëmonë besnik !
Leka ngritet më në fund pa asnjë fjalë: hyp në kullen e bardh dhe i thotë motrës.
ôj motra ime, bukuri e lakmueshme, zbrit me vëllaun tuaj e zgjidhe ti vetë mes tre trimave bujar, bashkëshortin tuaj të jetës.
Tre princa serbë ju presin, te dallueshëm e te famshëm: asnjëri prej tyre nuk do jet i pa denjë ndaj teje, asnjë miqësi e nder për vellaun tuaj nuk do gjindej dot !
Rosanda iu pergjigj: kthehu pranë vojvodve tû- lajmroji se do vij së shpejti.
Leka kthehët në kull dhe ua kthenë princave serbë pergjigjien e Rosandes. Ata e prisnin ulur në od kur, një zhurmë e hapave të lehtë u dëgjua në hyrje, ishte një grup vajzash të bukura ku në mesin e tyre, shkelqente Rosanda.
Rrobat e saja shkelqenin sa edhe muret e sallonit shëndrrisnin: por e harronin shkeqësinë e veshjes kur e shifnin bukurin e saj me një pamje te mrekullueshme !
Te prekur nga admirimi të tre princat mbeten pa fjalë. Marko para disa ditesh e kishte parë Bilen e maleve te verdha: ishte miqësuar me të, sa që ishte bërë si vëllau i saj, por qe tani trimi që asnjëherë nuk iu kishte hjekur dyshimi mbi veten e tij, para Rosandes trubullohet dhe i humbi besimi ne vete nga frika. I palevizshëm si Marko kishte mbetur edhe Milloshi e Rela, i kishin ulur sytë për toke.
Duke ndie këtë heshtje ku asnjëri prej trimave nuk guxonte të hapte gojen, princi Leka më në fund e mori fjalen: E dashtuna motër- thotë ai- zgjidhe në mesin e këtyre tre vojvodve, e ëmnoje cilin prej tyre e preferoni.
Nëse guximin e një heroit të famshëm e admironi, i cili korri fitore në njëzet dyluftime, zgjidhe Markon dhe percille atë në Prilep, kullat e tija te bardha.
Nëse bukuria për një trim të terhjek, zgjidhe Milloshin e percille në kullat e tij, se virgjëreshat tjera do gjelozohen në ty, por nese eleganca e reles të pelqen më shumë në sytë e tuaj, percille Relen në kullat e tij në Novi Pazar, me knaqsi vendi i tij do ta priste në bukuri si e jotja !
Pasi që leka e perfundoi fjalimin, Rosanda i rrahi fuqishëm shuplakat e duarve: Zot rujana- thirri ajo fuqishëm !
Mundohem të kërkoj në mendjen time se, si është e mundur që vëllau i imi, të cilit Prizreni ia ka besuar sundimin, si ka mundur princi Leka, vëllau imi, perveç nëse e kanë lën mendët, ose ndonjë magji e zezë ia ka trubulluar arsyejen, si ka mundur të më bëjë një propozim te till ?
Preferoj të rri në Prizren, në mbretnin tonë të trasheguar derisa të më dalin thinjat e bardha, se sa te shkoj atje në Prilep, e të degjoj me veshet e mi, të mê thrrasi: gruaja e Markos !
Marko është sherbtor i Turqve, ai lufton në rradhet e tyre: nuk do të lexohet kurrë emri i tij mbi varrë e as këngët populli nuk do ia këndoje në varrimin e tij !
Mendove se motra jote, ô Lekë, do ta mbaje emrin e një vasali të Turqve ?
Mirëpo e kuptoj se, vlerat heroike të Markos ti kanë verbuar sytë dhe deri diku, faji yt falet.
Por, për mua, është i pafalshëm propozimi që më keni bërë për vojvoden Millosh për të cilin iu thuren bukuri e lavdrata....
Mos keni harruar se, fjalët kanë dalur gjithkahë se ky luftëtar është i biri i një peles arabe, gjithashtu edhe Kraniçi, është nëna e këtij trimi !
Tregohët se e kanë gjetur, ende foshnje, duke thithur gjinjët peles: dhe se, vetem prej tamlit të peles i ka ardhur kjo forcë që ka sot.
Kurse Rela, që të ka pelqyer, sipas gjykimit tuaj, ky është kulmi i të gjithave: Lute Zotin, që gjuha jote mos t'bëhët memece, si ke mundur të mi thuash këto fjalë ?
Pyete këtë Relen, ô Lekë, cila është familja e tij, cili stergjysh ia ka dhân emrin e tij ?
Për mua, do ti tham: ai është një kopil i gjetur duku në rrugët e Novi Pazarit !
Një bohemiane e mori dhe e rriti: vlerat e tij janë të po kësaj race !
Qe pra, ô vëlla, se per çfarë arsyeje i rrefuzoj këta tre burra.
I thotë këto fjalë Rosanda dhe doli nga oda duke i lën tre luftëtarët e huaj te mbuluar me turp e sytë zjarrë nga zemrimi.
Mirëpo papritmas, i prekur si një flakë e ndezur Marko ngritet në këmbë, hidhet dhe e kap një shpatë të mreht nga trofet nga muri, bëhët gati t'ia pret kokën Lekës !
Milloshi ngritet dhe ia hjek shpaten e
rrezikshme nga dora Markut: ndale doren Kraleviç Marko ! - i klithi
ai...lëre këtë shpatë, ruaje Zot Lekën, i cili me bujari na ka
pritur, nuk mban fajin se motra e tij është e çmendur !
Marko, kur e pa se Milloshi e mbronte sundimtarin Leka, e la shpaten, mirëpo rroku thikën nga brezi, doli me shpejtësi prej kulle.
Nga largë e pa Rosanden me vajzat që largohej për të hyrë në pyrgun e saj.
Marko i thirri: ôj virgjëresha Rosanda !
Marko, kur e pa se Milloshi e mbronte sundimtarin Leka, e la shpaten, mirëpo rroku thikën nga brezi, doli me shpejtësi prej kulle.
Nga largë e pa Rosanden me vajzat që largohej për të hyrë në pyrgun e saj.
Marko i thirri: ôj virgjëresha Rosanda !
Te lutem në emër të bukuris suaj me te
cilen krenoheni aqë shumë: largoji te gjitha ato vasha që të
rrethojnë, ta veshtroj vetun ftyren tuaj, para vëllaut e tjerve
nuk kam mundur ta shofi bukurin tuaj si duhët. Kur të kthehëm në
Prilep, njëmij pytje motra do mi shtroje rreth bukuris tâné !
Së paku, të kam se çka ti pergjigjem motres ?
Me një gjest, Rosanda iu dha shenjë vashave te largohëshin prej saj, me dy duart , hoçi nga ftyra pelhuren ehollê prej mendafshi: Marko, qe, mund ta shifni Rosanden !
Zemrimi vlonte në gjakun e luftetarit: me një hap u hedh afër Rosandes, me thiken në dorë, ia preu nga rrënja krahun e djathtë, pastaj me maje t'thikes ia nxorri dy sytë nga balli !
-Tani- klithi ai- ô princesh Rosanda ! zgjidhe: cile prej ne treve do bëhet i fejuari yt i lumtur ?
A e pelqeni vasalin e Turqve apo Milloshin, birin e një mushke, apo kopilin Rela ?
Rosanda e pergjakur, e thrriste koti vëllaun e saj Lekën që ti vinte në ndihmë...i degjonte ofshanjet e motres por nuk kishte guxim të dilte, kishte mbetur i shtangur !
Milloshi e Rela e moren Markon për krahu, iu hypen kuajve dhe iken me vrapim lugjeve te verdha.
Sqarime rreth këtij rrëfimi:
Autorë dhe udhëpershkrues të huaj, francez e tjerë, si Dozon i cili interesohjej për përrallzat shqiptare në shekullin e XIX-të, njashtu interesohëshin edhe për rrefimet dhe këngët popullore te popujve tjerë të Gadishullit, në rrêfimin që lexuam: bëhët fjalë për për bukuroshen Rosanda, motra e sundimtarit Leka i Prizrenit, pra ngjarja zhvillohet në shek. XIV-të, para betejes së fushë Kosovës dhe siç e vrejmi, Prizreni kishte sundimtar Leken, shqiptar pa dyshim, i cili kishte një motër te pamartuar Rosanden e bukur ...i mbetet fjala lexuesit,
Së paku, të kam se çka ti pergjigjem motres ?
Me një gjest, Rosanda iu dha shenjë vashave te largohëshin prej saj, me dy duart , hoçi nga ftyra pelhuren ehollê prej mendafshi: Marko, qe, mund ta shifni Rosanden !
Zemrimi vlonte në gjakun e luftetarit: me një hap u hedh afër Rosandes, me thiken në dorë, ia preu nga rrënja krahun e djathtë, pastaj me maje t'thikes ia nxorri dy sytë nga balli !
-Tani- klithi ai- ô princesh Rosanda ! zgjidhe: cile prej ne treve do bëhet i fejuari yt i lumtur ?
A e pelqeni vasalin e Turqve apo Milloshin, birin e një mushke, apo kopilin Rela ?
Rosanda e pergjakur, e thrriste koti vëllaun e saj Lekën që ti vinte në ndihmë...i degjonte ofshanjet e motres por nuk kishte guxim të dilte, kishte mbetur i shtangur !
Milloshi e Rela e moren Markon për krahu, iu hypen kuajve dhe iken me vrapim lugjeve te verdha.
Sqarime rreth këtij rrëfimi:
Autorë dhe udhëpershkrues të huaj, francez e tjerë, si Dozon i cili interesohjej për përrallzat shqiptare në shekullin e XIX-të, njashtu interesohëshin edhe për rrefimet dhe këngët popullore te popujve tjerë të Gadishullit, në rrêfimin që lexuam: bëhët fjalë për për bukuroshen Rosanda, motra e sundimtarit Leka i Prizrenit, pra ngjarja zhvillohet në shek. XIV-të, para betejes së fushë Kosovës dhe siç e vrejmi, Prizreni kishte sundimtar Leken, shqiptar pa dyshim, i cili kishte një motër te pamartuar Rosanden e bukur ...i mbetet fjala lexuesit,
Jufaleminderit !
Perktheu nga gjuha frenge; kreksi 2013
Kjo mizeri ndaj një vashes së lirë në zgjedhjen e fatit të saj, nuk quhët pandershmëri për një heroj të njollosur, sipas ides tek Serbët, roli i femres tek sllavet do jet ende për një kohë të gjatë një penges për zhvillimin e qyterimin e kësaj ane.
Perktheu nga gjuha frenge; kreksi 2013
Kjo mizeri ndaj një vashes së lirë në zgjedhjen e fatit të saj, nuk quhët pandershmëri për një heroj të njollosur, sipas ides tek Serbët, roli i femres tek sllavet do jet ende për një kohë të gjatë një penges për zhvillimin e qyterimin e kësaj ane.
